იტალიის პარლამენტი (Italiis parlamenti)

იტალია, ოფიციალურად კი იტალიის რესპუბლიკა არის უნიტარული, საპარლამენტო რესპუბლიკა, რომელიც სამხრეთ-დასავლეთ ევროპაში მდებარეობს.

იტალიის პოლიტიკური სისტემა

იტალია დემოკრატიული რესპუბლიკაა 1946 წლის 2 ივნისიდან, მაშინ, როდესაც მონარქია გაუქმდა სახალხო რეფერენდუმით და კონსტიტუციის მოსამზადებლად აირჩიეს ერთი დამფუძნებელი კრება, რომელიც გამოცხადდა 1948 წლის 1 იანვარს. იტალიაში არჩევნები ტარდება საპარლამენტო ვინდოუსის გადაყენება რესპუბლიკის მეშვეობით მრავალპარტიული სისტემით.

იტალიის აღმასრულებელ უფლებამოსილებას ახორციელებს მინისტრთა საბჭო, რომელსაც ხელმძღვანელობს პრემიერ-მინისტრი, მას ოფიციალურად უწოდებენ "საბჭოს პრეზიდენტს" (იტალიურად: Presidente del Consiglio). საკანონმდებლო ძალაუფლებას ენიჭება უმთავრესად პარლამენტის ორი სახლი და მეორეც მინისტრთა საბჭოს, რომელსაც შეუძლია კანონპროექტების შემოღება.

იტალიის სასამართლო სისტემა დამოუკიდებელია აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ორგანოებისგან. მას ხელმძღვანელობს სასამართლო ხელისუფლების უმაღლესი საბჭო, რომელსაც თავმჯდომარეობს პრეზიდენტი, რომელიც არის სახელმწიფოს მეთაური, თუმცა ეს პოზიცია ყველა განყოფილებისგან არის განცალკევებული. ამჟამინდელი პრეზიდენტი არის სერხიო მატარელა, ხოლო ამჟამინდელი პრემიერ მინისტრი კი ჯუზეპე კონტეა.

აღსანიშნავია, რომ ეკონომისტთა სადაზვერვო განყოფილებამ 2017 წელს იტალია შეაფასა, როგორც "არასწორი დემოკრატია". ფრაგმენტაციის და არასტაბილურობის მაღალი ხარისხი, რასაც ხშირად ახლავს ხანმოკლე კოალიციურ მთავრობებს, დამახასიათებელია იტალიური პოლიტიკისთვის. მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ იტალიას საერთო ჯამში 61 მთავრობა ჰყავს.

იტალიის პოლიტიკური პარტიები და არჩევნები

იტალიაში 18 წელზე მეტი ასაკის პირს, კერძოდ კი იტალიის ყველა მოქალაქეს შეუძლია არჩევნებში ხმის მიცემა, მაგრამ სენატისთვის ხმის მისაცემად ამომრჩეველი უნდა იყოს აუცილებლად 25 წლის ან უფრო მეტი. იტალიის განახლებამ პოლიტიკური ლანდშაფტი გარდაქმნა 1992 – დან 1997 წლამდე. სკანდალური გამოძიება შეეხო ათასობით პოლიტიკოსს, ადმინისტრაციასა და ბიზნესმენს. დამატებითი წევრის სისტემის პროპორციულიდან გადასვლამ (ეროვნული კენჭისყრის მინიმუმ 4% მოპოვების მოთხოვნით, წარმომადგენლობის მოპოვების მოთხოვნით) ასევე შეცვალა პოლიტიკური ლანდშაფტი, რის შედეგადაც პოლიტიკურმა სისტემამ პარტიული ცვლილებები განიცდიდა.

იტალიის ქრისტიან-დემოკრატიული პარტია დაიშალა, შედეგად გაჩნდა იტალიის სახალხო პარტია და ქრისტიან-დემოკრატიული ცენტრი. სხვა დიდმა პარტიებმა, როგორიცაა სოციალისტები, მხარი დაუჭირეს ამგვარ სიახლეს. ახალმა ლიბერალურმა მოძრაობამ, Forza Italia, ფართო მხარდაჭერა მოიპოვა ზომიერ ამომრჩეველთა შორის. ნაციონალური ალიანსი ჩამოშორდა (სავარაუდო ნეო-ფაშისტურ) იტალიის სოციალურ მოძრაობას (MSI).

ტენდენცია ორი დიდი კოალიციისკენ (ერთი ცენტრალურ მემარცხენეებში, ხოლო მეორე - მემარჯვენეებში) გაჩნდა 1995 წლის აპრილის რეგიონალური არჩევნებიდან. 1996 წლის ეროვნული არჩევნებისათვის კი, ცენტრალურმა მემარცხენეებმა შექმნეს ახალი კოალიცია, ხოლო ცენტრალურმა მემარჯვენეებმა კვლავ გააერთიანეს თავისუფლების პალატა. ეს კოალიციები გაგრძელდა 2001 და 2007 წლის ეროვნულ არჩევნებამდე.

იტალიაში განვითარებადი ეს ბიპოლარულობა წარმოადგენს მნიშვნელოვან შესვენებას ომისშემდგომი პერიოდის ფრაგმენტულ, მრავალპარტიული პოლიტიკური ლანდშაფტისგან, თუმცა, როგორც ჩანს, მას შემდეგ, რაც რეფერენდუმების გზით ცდილობდა მცირე პარტიების გავლენის შემდგომი შემცირების მცდელობებს, ის დამარცხდა 1999, 2000 და 2009 წლებში.

იტალიის მთავრობა და სახელმწიფოს მეთაური

იტალიაში, 1948 წლის შეიქმნა პარლამენტი, ე.წ. აღმასრულებელი შტო (სხვაგვარად მინისტრთა საბჭო) და დამოუკიდებელი სასამართლო შტო, ორივე მათგანი კონსტიტუციის საფუძველზე. იტალიის სახელმწიფოს მეთაური პოლიტიკური სისტემის მიხედვით პრეზიდენტია, მიუხედავად იმისა, რომ პრეზიტენტის პოზიცია გამოყოფილია ყველა დანარჩენი შტოდან.

იტალიის რესპუბლიკის პრეზიდენტი, ასევე ხშირად იხსენიებენ, როგორც სახელმწიფოს მეთაურს, წარმოადგენს ერის ერთიანობის სიმბოლოს. იტალიის პრეზიდენტს აქვს ბევრი ისეთი მოვალეობა, რომელიც ადრეულ პერიოდში იტალიის მეფეებს ევალებოდათ. მაგალითად, რესპუბლიკის პრეზიდენტი აირს დამაკავშირებელი წერტილი ხელისუფლების სამ შტოს შორის. კერძოდ, ის აირჩევა კანონმდებლების მიერ, შემდეგ ის ნიშნავს აღმასრულებელ ხელისუფლებას და მეთაურობს სასამართლო სისტემასაც. გარდა ამ მოვალეობებისა, პრეზიდენტი შეიარაღებული ძალების მთავარსარდალიც გახლავთ.

რესპუბლიკის პრეზიდენტს, როგორც წესი ირჩევს პარლამენტის გაერთიანებული სესია, თითოეული რეგიონის სამ წარმომადგენელთან ერთად. თუმცა, გარდა ვალე-დ-აოსტისა, რომელსაც მხოლოდ ერთი წარმომადგენელი გააჩნია. მის არჩევას კი ესაჭიროება ფართო უმრავლესობა, რომელიც შეადგენს ნახევრის დაახლოებით 2/3-ს დამატებით ერთ ხმას.

იტალიის პოლიტიკურ ისტორიაში მხოლოდ ორი პრეზიდენტი იყო, რომლებიც პირველივე არჩვნებზე იქნენ არჩეულნი, ესენი გახლდათ ფრანჩესკო კოსიგა და კარლო აძელიო ჩამპი. კარლო ჩამპი 2006 წლის 10 მაისიდან გადარცეულ იქნა და მის ნაცვლად პოზიცია ჯორჯო ნაპოლიტანომ დაიკავა. მიუხედავად იმისა, რომ იტალიაში კანონით აკრძალული არ არის აკრძალული, ისტორიაში არ მოიძებნება არც ერთი პრეზიდენტი, რომელიც ზედიზედ ორჯერ იქნა არჩეული.

როგორც წესი, იტალიის რესპუბლიკის პრეზიდენტი ცდილობს ყოველთვის პოლიტიკური დებატების მიღმა დარჩეს, ასევე იგი ჩართულია, როგორც ინსტიტუციური გარანტი პოლიტიკურ პროცესში ყველა ფიგურისათვის. გარდა ამისა, პრეზიდენტს, როგორც იტალიის კონსტიტუციურ მცველს შეუძლია დაუყოვნებლივ გააუქმოს ანტიკონსტიტუციური აქტები.

იტალიის პრეზიდენტს ირჩევს პარლამენტი 7 წლის ვადით. პრეზიდენტის რეზიდენცია მდებარეობს იტალიის დედაქალაქ რომში, რემონტი კვირინალის სასახლეში. იტალიაში, პრეზიდენტი მას შემდეგ, რაც გადადგება პოზიციიდან იკავებს მუდმივი სენატორის თანამდებობას.

რაც შეეხება იტალიის პრემიერ-მინისტრს, იგი ითვლება იტალიის მთავრობის მეთაურად, რომელიც ფორმალურად ინიშნება პრეზიდენტის მიერ, მაგრამ რეალურად ის არის მხოლოდ საპარლამენტო უმრავლესობის წარმომადგენელი. პრემიერ-მინისტრს ევალება უხელმძღვანელოს მთავრობას.

იგი ფაქტობრივად ქვეყნის პირველი პირად ითვლება, რადგან წარმოადგენს იტალიას სხვადასხვა ქვეყნების მთავრობისა და სახელმწიფოსა მეთაურებთან ოფიციალურ შეხვედრებზე. იტალიის პრემიერ-მინისტრს არ აქვს უფლება ინდივიდუალურად დანიშნოს ან/და გაანთავისუფლოს მინისტრები. პრემიერ-მინისტრის რეზიდენცია რომში, სასახლე ჩიგიში მდებარეობს.