საფრანგეთის პარლამენტი (Safrangetis parlamenti)

საფრანგეთი, ოფიციალურად კი საფრანგეთის რესპუბლიკა არის ქვეყანა, რომელიც მდებარეობს დასავლეთ ევროპაში და მოიცავს რამდენიმე კუნძულს და ვრცელდება ხმელთაშუა ზღვიდან ინგლისის არხამდე, ასევე ჩრდილოეთ ზღვასთან, ხოლო მდინარე რაინიდან კი ატლანტის ოკეანემდე. საფრანგეთს ჩრდილო-აღმოსავლეთით ესაზღვრება ბელგია, ლუქსემბურგი და გერმანია, აღმოსავლეთით შვეიცარია, მონაკო და იტალია, ხოლო სამხრეთით კი ანდორა და ესპანეთი.

საფრანგეთის 18 ინტეგრალური რეგიონი, რომელთაგან ხუთი საზღვარგარეთის ტერიტორიებზე მდებარეობს მოიცავს საერთო ჯამში 643,801 კვადრატულ კილომეტრს (248,573 კვ.მ), ხოლო მთლიანი მოსახლეობის რაოდენობამ მიაღწია 67.07 მილიონს, 2020 წლის მაისის მდგომარეობით.

რაც შეეხება საფრანგეთის მმართველობის ტიპს, ეს ქვეყანა გახლავთ უნიტარული და ნახევრად საპრეზიდენტო რესპუბლიკა, რომლის დედაქალაქია პარიზი, ქვეყნის უდიდესი ქალაქი და მთავარი კულტურული და კომერციული ცენტრი. საფრანგეთის სხვა დიდ ურბანულ რაიონებში შედის ლიონი, მარსელი, ტულუზა, ბორდო, ლილი და ნიცა. საფრანგეთს, მისი საზღვარგარეთის ტერიტორიების ჩათვლით, აქვს ნებისმიერ ქვეყნასთან შედარებით ყველაზე მეტი დროის ზონა, სულ 12.

საფრანგეთის პარლამენტის დაფუძნება

საფრანგეთის პარლამენტი დაიბადა საფრანგეთის რევოლუციის დროს, კერძოდ 1789 წლის 17 ივნისს, როდესაც მესამე სამკვიდროს წარმომადგენლებმა (ე.ი. საერთო გმირები; პირველი ქონება სამღვდელოებისთვის მოხსენიებული, ხოლო მეორე ქონება კეთილშობილებაზე მოხსენიებული) გამოაცხადეს. ასამბლეის ნაციონალური საბჭოს (ახლანდელი ეროვნული ასამბლეის) შემადგენლობაში მყოფი წევრები წარმოადგენდნენ, როგორც ეროვნული სუვერენიტეტის, ისე ფრანგი ხალხის ნების განსახიერებას. ამასთან, საფრანგეთის კონსტიტუციური ისტორია მშფოთვარე იყო და საფრანგეთის საკანონმდებლო ორგანოს სახელები და ფორმები ბევრჯერ შეიცვალა, განსაკუთრებით რევოლუციის შემდეგ საუკუნის განმავლობაში.

1875 წლის საკონსტიტუციო კანონებით ჩამოყალიბებულ მესამე რესპუბლიკამდე არ წამოჭრილა დემოკრატიულად არჩეული ორმხრივი საკანონმდებლო ორგანოს ცნება. ამის შემდეგ, ვიჩი რეგიმის პერიოდის (1940 – 1944) ტრაგიკული გამონაკლისის გარდა, საფრანგეთის საკანონმდებლო ძალა ყოველთვის დარჩა არჩეული პარლამენტის ხელში.

ამჟამინდელი საკონსტიტუციო სისტემა ცნობილია, როგორც მეხუთე რესპუბლიკა და იგი დაფუძნებულია 1958 წლის 4 ოქტომბრის კონსტიტუციის საფუძველზე. საფრანგეთის კონსტიტუცია მნიშვნელოვან უფლებამოსილებებს აძლევს პარლამენტს, რაც მას კიდევ უფრო მნიშვნელოვან ინსტიტუტად აქცევს თანამედროვე საფრანგეთის პოლიტიკაში.

საფრანგეთის პოლიტიკური სისტემა

საფრანგეთის რესპუბლიკა წარმოადგენს დემოკრატიული რესპუბლიკის უნიტარულ და ნახევრად საპრეზიდენტო წარმომადგენლობას, ძლიერი დემოკრატიული ტრადიციებით. საფრანგეთის მეხუთე რესპუბლიკის კონსტიტუცია დამტკიცდა რეფერენდუმით 1958 წლის 28 სექტემბერს. ამან მნიშვნელოვნად გააძლიერა აღმასრულებელი ხელისუფლების უფლებამოსილება პარლამენტთან მიმართებაში. ქვეყნის აღმასრულებელ ორგანოს ორი ლიდერი ჰყავს: რესპუბლიკის პრეზიდენტი, ამჟამინდელი ემანუელ მაკრონი, რომელიც სახელმწიფოს მეთაურია და აირჩევა უშუალოდ საყოველთაო არჩევნებით 5 წლის ვადით (ადრე 7 წლით იყო), და მთავრობით, რომელსაც ხელმძღვანელობს პრეზიდენტის მირ დაინიშნული ამჟამინდელი პრემიერ მინისტრი ჟან-მაკ ერო.

საფრანგეთის პარლამენტი არის ორპალატიანი საკანონმდებლო ორგანო, რომელიც შედგება ეროვნული ასამბლეისა (Assemblée Nationale) (ქვედა პალატა) და სენატისგან (ზედა პალატა). ეროვნული კრების იგივე ეროვნული ასამბლეის მოადგილეები წარმოადგენენ ადგილობრივ საარჩევნო ოლქებს და უშუალოდ ირჩევენ 5 -წლიან ვადებს პირდაპირი არჩევნების გზით. ეროვნულ ასამბლეას აქვს უფლებამოსილება გაათავისუფლოს მთავრობა და მინისტრთა კაბინეთი, და ამრიგად ასამბლეაში უმრავლესობა განსაზღვრავს მთავრობის არჩევანს.

რაც შეეხება სენატორებს, მათ ირჩევს საარჩევნო კოლეგია 6 -წლიანი ვადით (თავდაპირველად 9 -წლიანი ვადით ხდებოდა), ხოლო წევრთ ადგილების ერთი ნახევარი არჩევნებში წარდგენილია და შესაბამისად არჩევა ხდება 3 წელიწადში ერთხელ. სენატის საკანონმდებლო უფლებამოსილება შეზღუდულია; ორ პალატას შორის უთანხმოების შემთხვევაში, საბოლოო გადამწყვეტი როლი ეროვნულ ასამბლეას ენიჭება.

საფრანგეთის მთავრობას საკმაოდ დიდი გავლენა აქვს პარლამენტის დღის წესრიგის ჩამოყალიბებაში. აღსანიშნავია, რომ ფრანგულ პოლიტიკაში გამოირჩევა ორი დაპირისპირებული ჯგუფი, კერძოდ ეს გახლავთ მემარცხენეები გუნდი, რომლებიც ძირითადად ე.წ. „საფრანგეთის სოციალისტური პარტიის“ ირგვლივ არიან გაერთიანებულნი და მეორე მხრივ, არიან მემარჯვენეთა გუნდი, რომელთა მთავარი პარტიაა „კავშირი სახალხო მოძრაობისათვის“ (UMP). 2012 წელს გამართული არჩევნების შემდეგ აღმასრულებელი ხელისუფლება მოექცა ძირითადად სოციალისტური პარტიის ხელში.

საფრანგეთის ეროვნული ასამბლეა

საფრანგეთის ეროვნული ასამბლეა მეხუთე რესპუბლიკის დაქვემდებარებული ორმხრივი საფრანგეთის პარლამენტზე, როგორც ქვედა პალატის და ზედა პალატისა, ისე სენატზე. საფრანგეთის ეროვნული ასამბლეის კანონმდებლები ცნობილნი არიან როგორც დეპუტატები.

საფრანგეთის ეროვნულ ასამბლეაში არსებობს 577 დეპუტატი, რომელთაგან თითოეული აირჩევა თითო-კაციანი საარჩევნო ოლქის მიერ ორმხრივი ხმის მიცემის სისტემის საშუალებით. ამრიგად, უმრავლესობისთვის საჭიროა დაახლოებით 289 ადგილი.

საფრანგეთის ეროვნულ ასამბლეას თავმჯდომარეობს პრეზიდენტი, რომელიც ამჟამად რიჩარდ ფერანდია, ჩვეულებრივ, ყველაზე დიდი პარტიის წარმომადგენელი, რომელსაც ასრულებენ ვიცე-პრეზიდენტები, წარმოდგენილი პოლიტიკური სპექტრიდან. აღსანიშნავია, რომ საფრანგეთის ეროვნული ასამბლეის მოქმედი ვადა შემდეგ არჩევნებამდე სულ ხუთი წელია.

ამასთან, საფრანგეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტს შეუძლია დაითხოვოს ეროვნუსლი ასამბლეის კაბინეთი და ამ გზით მოითხოვოს ახალი არჩევნების ჩატარება. იმ შემთხვევაში, თუ ეროვნული ასამბლეა არ დაიშალა მიცემული ვადის, კერძოდ თორმეტი თვის განმავლობაში. სათამაშოების მაღაზია თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ამგვარი ღონისძიება საკმაოდ იშვიათი გახდა მას შემდეგ, რაც 2000 წლის რეფერენდუმმა საპრეზიდენტო ვადა შვიდიდან ხუთ წლამდე შეამცირა. ამ წესდებულების თანახმად, საფრანგეთის პრეზიდენტს, ჩვეულებრივ, უმრავლესობა ირჩევს ეროვნულ ასამბლეაში საპრეზიდენტო არჩევნებიდან ორი თვის შემდეგ.