შვედეთის პარლამენტი

შვედეტი არის უნიტარული სახელმწიფო, რომელიც ამჟამად იყოფა 21 საგრაფოდ და 290 მუნიციპალიტეტად. ქვეყანა ინარჩუნებს ნორდიული სოციალური კეთილდღეობის სისტემას, რომელიც უზრუნველყოფს თავის მოქალაქეების საყოველთაო ჯანდაცვას და განათლებას.

შვედეთს მსოფლიოში ერთპიროვნული შემოსავლის მქონე მსოფლიოში მე-11 ადგილი უკავია და ძალზე მაღალი კოეფიციენტი აქვს ცხოვრების ხარისხში, ჯანმრთელობის, განათლების, სამოქალაქო თავისუფლებების დაცვის, ეკონომიკური კონკურენტუნარიანობის, შემოსავლის თანასწორობის, გენდერული თანასწორობის, კეთილდღეობისა და ადამიანის განვითარებაში.

1995 წლის 1 იანვარს, შვედეთი შეუერთდა ევროკავშირს, მაგრამ მან უარი თქვა ნატოში გაწევრიანებაზე, ევროზონის წევრობაზე რეფერენდუმის შემდეგ. შვედეთი ასევე არის გაეროს, ნორდიული საბჭოს, ევროპის საბჭოს, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის და ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD) წევრი.

შვედეთის კონსტიტუციური ჩარჩო

შვედეთში მოქმედებს კონსტიტუციური მონარქია და საპარლამენტო დემოკრატია. შვედეთის მონარქია ემყარება ტრადიციებს, რომლებიც ათასი წლით თარიღდება. მხოლოდ 1200-იანი წლების ბოლოს შეიძლება ითქვას, რომ არსებობდა ცენტრალური ძალა, რომელიც შედგებოდა მეფისა და მისი რჩევისგან. სახელმწიფოს მეთაური მეფეა, ხოლო ქვეყანას მთავრობა მართავს პრემიერ-მინისტრის ხელმძღვანელობით, რომელსაც, როგორც წესი შვედეთის პარლამენტი - რიქსდაგი (Riksdag) ირჩევს. პარლამენტი ოთხ წელიწადში ერთხელ საყოველთაო არჩევნებით კომპლექტედება.

შვედეთს აქვს საკონსტიტუციო მონარქია. მონარქის ძალაუფლება რეგულირდება შვედეთის კონსტიტუციით. საკონსტიტუციო მონარქია გაჩნდა 1800-იანი წლების ბოლოს და 1900-იანი წლების დასაწყისში. მონარქია, როგორც მთავრობის ფორმა, დაარსდა 1809 წლის საკონსტიტუციო მმართველობით პროცედურებში. ეს შეიცვალა 1974 წელს. 165 წლის განმავლობაში ეს იყო ევროპის ყველაზე ძველი მმართველობა.

ბერნადოტის დინასტიას მართავდა შვედეთი 1810 წლიდან. ამ დროს საფრანგეთის მარშალი ჟან ბაპტისტი ბერნადოტი აირჩიეს შვედეთის ტახტის მემკვიდრედ. ხოლო 1974 წლიდან, შვედეთის 74-ე მეფე, გახლავთ მეფე კარლ XVI გუსტავი.

საკანონმდებლო ძალა ერთპიროვნულ რიქსდაგს ეკისრება 349 წევრით. საერთო არჩევნები ტარდება ოთხ წელიწადში ერთხელ, სექტემბრის მეორე კვირას. კანონმდებლობა შეიძლება დაიწყოს მთავრობის მიერ ან რიკსდაგის წევრების მიერ. წევრები აირჩევიან პროპორციული წარმომადგენლობის საფუძველზე, ოთხწლიანი ვადის განმავლობაში. რიკსდაგის შიდა სამუშაოები, გარდა მთავრობის ინსტრუმენტისა, რეგულირდება რიქსდაგის კანონით.

შვედეთში მთავრობა მოქმედებს, როგორც კოლეგიური ორგანო, რომელსაც აქვს კოლექტიური პასუხისმგებლობა და შედგება პრემიერ-მინისტრისაგან - რომელსაც თანამდებობაზე ნიშნავს და თანამდებობიდან ათავისუფლებს რიქსდაგის სპიკერი და კაბინეტის სხვა მინისტრები. მთავრობა არის აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლესი ორგანო და პასუხისმგებელია მის ქმედებებზე რიქსდასთან.

პოლიტიკური პარტიები და არჩევნები

შვედეთის სოციალ-დემოკრატიულმა პარტიამ წამყვანი როლი შეასრულა შვედეთის პოლიტიკის ისტორიაში 1917 წლიდან, მას შემდეგ, რაც რეფორმისტებმა დაადასტურეს თავიანთი ძალა და მემარცხენე რევოლუციონერებმა შექმნეს საკუთარი პარტია. 1932 წლის შემდეგ, მთავრობების უმეტესობაში დომინირებდნენ სოციალ-დემოკრატები. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მხოლოდ ხუთი საყოველთაო არჩევნებში მხოლოდ ცენტრალურ-მემარჯვენე პარტიების აწყობილ ბლოკს მიენიჭა რიქსდაგში საკმარისი ადგილები მთავრობის შექმნისთვის.

50 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში შვედეთს ჰყავდა ხუთი პარტია, რომლებმაც მიიღეს საკმარისი რაოდენობა რიქსდაგში ადგილების მოსაპოვებლად - სოციალ-დემოკრატების, ზომიერი პარტიის, ცენტრის პარტიის, ლიბერალური სახალხო პარტიისა და მემარცხენე პარტიის წინაშე, სანამ მწვანე პარტია მეექვსე გახდებოდა. კომპანიები მოგვიანებით, 2010 წლის არჩევნებამდე მერვე პარტიამ, შვედეთის დემოკრატებმა, რიქსაგში ადგილი მოიპოვა. ევროპარლამენტის არჩევნებში პარტიებმა, რომლებმაც ვერ გადალახეს რიკსდაგის ბარიერი, მოახერხეს წარმომადგენლობის მოპოვება ამ ადგილზე: ივნისის სია (2004–2009), პირატების პარტია (2009–2014) და ფემინისტური ინიციატივა (2014– 2019).

შვედეთის სიმბოლო - მეფე კარლ XVI გუსტავი

გუსტავ ვასა შვედეთის ისტორიაში პირველი მეფეა, არჩეულ იქნა 1523 წლის 6 ივნისს. ვასას მეფობის დროს შვედეთის გვირგვინის მემკვიდრეობის უფლება რატიფიცირდა ე.წ. მემკვიდრეობის ხელშეკრულებებით. როდესაც საფრანგეთის მარშალი ჟან ბაპტისტი ბერნადოტი აირჩიეს შვედეთის ტახტის მემკვიდრედ შვედეთის პარლამენტში, მან მიიღო მემკვიდრეობის ახალი ბრძანება, რომლის თანახმადაც გვირგვინი მის დინასტიისა და მის ძე შვილზე გადადიოდა.

მემკვიდრეობის ახალი ბრძანება 1980 წელს შეიცვალა სრულყოფილად კოგნიტურად. ეს ნიშნავს, რომ მონარქის უფროსი მემკვიდრე, საბავშვო ტორტებისქესის მიუხედავად, მემკვიდრეობით იღებს ტახტს.

დღეს შვედეთს აქვს საკონსტიტუციო მონარქია, რაც ნიშნავს რომ მონარქის მოვალეობები რეგულირდება კონსტიტუციით. შვედეთის კონსტიტუციის თანახმად, მეფე, როგორც სახელმწიფოს მეთაური, ქვეყნის უპირველესი წარმომადგენელია და სიმბოლოდ მიიჩნევა. მეფის მოვალეობები, პირველ რიგში, საზეიმო და წარმომადგენლობითი ხასიათისაა. როდესაც მეფე ვერ ახერხებს სახელმწიფოს მეთაურის მოვალეობის შესრულებას, მისი მოვალეობები ეკისრებათ გვირგვინის მქონე პრინცესა ვიქტორიას, პრინც კარლ ფილიპს ან პრინცესა მადლენას.

შვედეთის ამჟამინდელი მეფე კარლ XVI გუსტავია. 1974 წლის მთავრობის ინსტრუმენტის დებულებით, მეფე მოკლებულია ოფიციალურ პოლიტიკურ ძალას. მეფე კარლ XVI გუსტავი ხსნის რიქსდაგის ყოველწლიურ სხდომას, თავმჯდომარეობს მთავრობის შეცვლის დროს ჩატარებულ სპეციალურ საბჭოს, ატარებს რეგულარულ ინფორმაციულ საბჭოებს პრემიერ მინისტრთან და მთავრობასთან, თავმჯდომარეობს საგარეო საქმეთა მრჩეველთა საბჭოს სხდომებზე და იღებს წერილებს შვედეთში უცხოელი ელჩების ნდობის მოწმობის შესახებ და ხელს აწერს შვედეთის ელჩების საზღვარგარეთ გაგზავნის დოკუმენტებს.